CHIA-OLIE
Salvia hispanica
Gebruikt deel: zaad
Lamiaceae

Salvia hispanica is een eenjarige plant, ong. 1 m. hoog. Chia bloeit in juli/augustus. De plant verkiest een goed gedraineerde kalkhoudende bodem. Chia verdraagt droogte goed, maar gedijt niet in de schaduw. Momenteel wordt chia vooral in Peru en Argentinië gekweekt.
Chia is afkomstig uit Midden-Amerika, voornamelijk uit Mexico. Reeds 3500 jaar voor Christus, dit blijkt uit archeologisch onderzoek, werd chia door de mens als voedsel gebruikt. Tot aan de komst van de Spanjaarden was chia het belangrijkste voedsel van de Azteken. Het geroosterde zaad van de plant werd vermalen, het meel ("pinole") vermengd met water en er werd een soort cake mee gebakken. Deze teelt was zelfs belangrijker dan mais. Chia was voor de indianen zo belangrijk dat ze zelfs gebruikt werd als een wettig betaalmiddel. Tot op heden wordt ze gekweekt door Mexicaanse indianen. De zaden worden geweekt in water, het slijmerige vocht wordt vermengd met vruchtensap en gebruikt als frisdrank, “chia fresca”.

Analyse van een typisch lot (CO2-extractie):

Vetzuursamenstelling	Methode	Norm	Resultaat	Eenheid
Palmitic acid C16:0	GC FID, 21.165.01	-	5.9	%
Palmitoleic acid C16:1w7		-	0.0	%
Stearic acid C18:0		-	3.0	%
Oleic acid C18:1w9		-	6.3	%
Vaccenic acid C18:1w7		-	0.62	%
Linoleic acid C18:2w6		15-25	19.4	%
Alpha Linolenic acid C18:3w3		>55	64.8	%
Fat numbers:
Unsaponifiables	21.020.01	-	2.8	%
Peroxide value	21.015.01, Wheeler	<10	5.5	meq/kg
Acid value	21.016.01	<5	2.4
Saponification number	21.017.01	-	192
Ester number	= VZ-SZ	-	190
Sterols (as sitosterol)	GC FID, 21.132.02	-	0.52	%
Contend of water	Karl Fischer Titr.	-	0.19	M
Refractive index @ 20°C	Abbe-refractometer	1.480-1.486	1.4839
Density @ 20°C	Pyknometer	0.925-0.935	0.9288	g/cm³

Chia-olie, ALA (alpha-linolenic acid) en andere omega-3 vetzuren
Omega-3 vetzuren zijn essentiële vetzuren, die dus door het lichaam niet kunnen aangemaakt worden. De bekendste zijn EPA (ecosapentaenoic acid) en DHA (docosahexanoic acid). Zij komen vooral voor in visolie. Een alternatief is ALA (alpha linolenic acid). Dit is plantaardig en wordt door een enzymatische reactie in het lichaam omgezet tot EPA en DHA. Een gemiddelde persoon heeft ongeveer 1.3 gram van deze omega-3 vetzuren nodig. Door ons voedingspatroon halen wij dit helaas niet. Dit zou je kunnen oplossen door dagelijks een flinke portie vette vis te eten, maar dit is dan weer af te raden omwille van kwik- en andere verontreinigingen. Het innemen van een supplement dringt zich dus op.
CHIA-OLIE is een uitstekend vegetarisch alternatief voor visolie, ze bevat gemiddeld ong. 60% ALA.
Een halve koffielepel ervan innemen is voldoende om aan de dagelijkse behoefte aan omega-3 vetzuren te voldoen.
Een andere belangrijke groep vetzuren zijn de omega-6 vetzuren. Uit onze voeding, o.a. uit volkorenbrood, kunnen wij normaal voldoende omega-6 vetzuren opnemen, maar bij afwezigheid van omega-3 vetzuren zijn deze waardeloos. Voor ons lichaam is een verhouding tussen omega-6/omega-3 normaal 3:1. Bij een normaal voedingspatroon is de feitelijke verhouding 20:1, m.a.w. er is een gebrek aan omega-3 vetzuren.
Zeker bij zwangerschap is een supplement van omega-3 vetzuren belangrijk: omega-3 vetzuren zijn essentieel voor de opbouw van de hersenen bij de foetus. Gevolg hiervan is dat de mamma in spe als het ware leeggezogen wordt en zo ernstige tekorten gaat vertonen.
Chia-olie bevat ook nog diverse plantensterolen (0.52%) en andere anti-oxidatieve stoffen: vnl. caffeic acid, myrecitin, quercetin en kaempferol. Deze beschermen chia-olie niet alleen tegen oxidatie, maar zorgen er ook voor dat chia actief is als vrije radicalenvanger.
Wanneer men het dieet van kippen verrijkt met 10% chia-zaad blijken zowel de eieren als het vlees tot 10 keer meer omega-3vetzuren te bevatten. De eieren bevatten bovendien ook tot 30% minder verzadigde vetzuren en cholesterol.
Lijnzaadolie (Linum usitatissimum) is een alternatief hiervoor, maar gezien deze olie vrij irriterend is voor de ingewanden (cyanoglicocyden, linamarine) is langdurig gebruik ervan niet aan te raden. Lijnzaadolie bevat ook nog andere stoffen die werken als Vit. B6 antagonisten. Een gebrek aan vit B. kan hartaandoeningen en beroerte uitlokken. In Frankrijk is de consumptie van lijnzaad zelfs verboden. Lijnzaadolie bevat geen natuurlijk anti-oxidans en wordt snel ranzig.
Canola-olie (Brassiaca napus) is ook een belangrijke bron van omega-3 vetzuren, maar rond deze olie is er een hetze aan de gang: canola zou volgens sommige bronnen zelfs kanker uitlokken. Het is wel zo dat niet genetisch gemanipuleerde Canola-olie bijna niet meer te verkrijgen is.
Visolie is een andere belangrijke bron van omega-3 vetzuren. Uit onderzoek (food safety authority of Ireland, 2002) blijkt evenwel dat het merendeel van de visolies verontreinigd zijn met PCB's en dioxines. Bovendien bevat visolie ook nog heel wat verzadigde vetzuren: myristic acid (C14:0), stearic acid (C16:0) acid en palmitic acid (C18:0). Deze verzadigde vetzuren reduceren de omega-3 werking rond preventie inzake hart- en vaataandoeningen en cholesterolbeheersing. Bovendien bevat visolie zelf cholesterol, tussen 485 en 765 mg per 100 gr (United States department of agriculture , 1999). Naargelang van de soort vis, plaats en moment van de vangst... zijn er grote verschillen in de vetzuursamenstelling ervan, wat een correcte dosering bemoeilijkt.

Eigenschappen en indicaties voor omega-3 vetzuren, en dus van CHIA-olie.
• Preventie van hart-en vaatziekten.
• Cholesterolverlagend.
• Doet de bloeddruk dalen.
• Stimuleert de immuniteit.
• Ontstekingswerend.
• Geeft verlichting bij reumatoide arthritis en andere auto-immuunziektes
• Preventie van kanker
• Antidepressief.
• Stimuleert het geheugen
• Dementie.
• Ziekte van Altzheimer
• Psychische bipolaire stoornissen.
• ADHD
• Hydrateert de huid.
• Haarverzorging: droog haar, schilferig haar.
• Gaat veroudering van de huid tegen.
• Huidaandoeningen.
• Bevordert het herstel van een beschadigde huid.

Dosering:
Bij de maaltijd een halve theelepel chia-olie innemen is voor een volwassene voldoende i.v.m. de dagelijkse behoefte aan omega-3 vetzuren.

Chia en allergie.
In de literatuur heb ik geen enkele vermelding gevonden dat chia-olie allergische reacties zou uitlokken, niet bij uitwendig gebruik, evenmin bij inname. Tests rond kruisallergiën werden gedaan bij mensen die reageerden op aardnoot: ook deze waren negatief, positief voor de chia dus.

Bewaring.
Zoals bij andere vette olies is oxidatie van chia-olie een groot probleem. Om dit tegen te gaan stabiliseren wij de chia met een CO2-extract uit rozemarijn. Na opening koel, bij voorkeur in de koelkast, en donker bewaren, en een aangebroken verpakking binnen het jaar verbruiken.

Bibliografie
Adams Mike (2005), Interview: Ricardo Ayerza on the healing nutricion of chia seeds, www.newstarget.com/015405.html
Anderson William, Chia Seed - The ancient food of the future, www.living-foods.com/articles/chia.html
Apples Annie (2004), The chia revival, The Natural Product News, Vol3, no1
Ayerza R. et al. (2002), Chia seed as an w-3 fatty acid source for broilers, Poultry Science Vol 81, 826-837.
Ayerza R., Chia as an omega-3 fatty acid source for human and animal consumption, The University of Arizona.
Brown J.H. The rediscovery of chia, A nutricious grain of Mesoamerica, www.theomegatree.com/page2.htm
Chail J.P. (2003), Ethnobotany of chia, Salvia hispanic L., Econ. Bot. Vol 5, 604-618
Devlieghere G. (2001), Van abrikozenpit tot zonnebloempit, draagolies in de aromatherapie, Tielt
Erasmus Udo (2000), Heilzame vettten, Dodende vetten, Alive Books, Vancouver
Food safety autority of Ireland (2002), Summary of investigation of dioxins, furans and PCB's in farmed salmon, wild salmon, farmed trout and fish oil capsuls, www.fsai.ie/pressreleases_index.htm
Gezondheidsraad. Comissie Veiligheidsbeoordeling nieuwe voedingsmiddelen (2004), Chiazaad, Den Haag, publicatie 2004/05VNV
United States department of agriculture (1999), UDSA Nutrient database for standard reference, release 13, www.nal.usda.gov./fnic/foodcomp www.eatchia.com

© 2006, Geert Devlieghere, B8700 Tielt

 

HENNEP-OLIE
Cannabis sativa
Gebruikt deel: zaad
Moraceae

Hennep is een gemakkelijke plant om kweken: zij groeit op zowat alle grondsoorten, als het ware als onkruid, en heeft nauwelijks bemesting of bestrijdingsmiddelen nodig. Het is een grote plant: de volwassen plant wordt tot 4 meter hoog. Hennep is bij het grote publiek bekend voor haar vrouwelijke bloemen, de bron van marihuana. De roesverwekkende stof hiervan is THC (tetra-hydro-cannabinol). Door de aanwezigheid van deze stof is hennep als landbouwgewas in het verdomhoekje terechtgekomen . In de Verenigde Staten is men verplicht om het hennepzaad te steriliseren, om de laatste sporen THC te vernietigen.
De olie bevat echter een stof, cannabidiol, die de opname van THC inhibeert. Het onderscheid tussen een thc-houdende soort en de "normale" hennep is gemakkelijk te zien. De normale hennep is een zeer hoge plant, die enkel bovenaan in zijn top bladeren draagt. De marihuana is een lage struik met veel vertakkingen.
Van de stam en de vezels wordt papier en textiel gemaakt. Rond 450 jaar voor Christus produceerden de Traciërs en de Scyten hennep-linnen, en rond 100 voor Christus verscheen in China het eerste hennep-papier. Een leuk detail: de klad-versie van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring werd op henneppapier geschreven. Van de kern worden meubelpanelen en composieten voor bijv. skate-boards... gemaakt. De zaden zijn voedzaam, en zijn een bron van olie, met een hoge concentratie aan omega-3 en omega-6 vetzuren. Volgens de legende zou de Boeddha, tijdens zijn lange meditatie voor hij tot verlichting kwam, enkel geleefd hebben van wat hennepzaad. Voor genoemde toepassingen worden natuurlijk quasi THC-vrije variëteiten geteeld, die totaal niet bruikbaar zijn voor de productie van marihuana. Boeren, die deze hennep kweken, worden dus streng gecontroleerd.
Ook als brandstof is hennep bruikbaar: via pyrolyse kan de stam omgevormd worden tot een steenkool-achtige substantie. Hennepolie is ook perfect geschikt als bio-diesel.
Hennepolie is ook nog eens rijk aan vitamines en mineralen (zie analyse).
Hennepzaad wordt eveneens in de voeding gebruikt. Volgens sommige auteurs is het zelfs een "supervoedsel". Het is rijk aan hoogwaardige eiwitten (25%), vezels, essentiële vetzuren, vitamines en mineralen. In Polen en Rusland maakt men er een "hennepboter" van. Dit lijkt op pindakaas, maar is verfijnder van smaak. In deze landen werdt dit gezien als voedsel voor de armen. Doordat de rijken zich niet verwaardigen dit armenvoedsel te eten, blijken zij wel veel gevoeliger voor infecties allerhande. In de Verenigde Staten, daarentegen, wordt het beschouwd als een delicatesse. Hennepzaad heeft een nootachtige smaak en, ontdaan van zijn pel, kan het op salades gestrooid worden, verwerkt in brood en gebak,...
Net zoals bij soya kan men ook "hennepmelk" maken en deze kan verwerkt worden tot "henneptofu". Dit wordt gemaakt van het restant, wat na het persen van de olie overblijft. De perskoek kan ook als hoogwaardig dierenvoer gebruikt worden.
Alles van de hennep, wat bovengronds groeit, is economisch en ecologisch waardevol. Elk afvalproduct ervan is volledig biologisch afbreekbaar.

TYPISCHE VETZUURSAMENSTELLING

VITAMINES EN MINERALEN IN HENNEPZAAD

FYSISCHE PARAMETERS

CHEMISCHE KARAKTERISTIEKEN

VERGELIJKING VAN VETZUURGEHALTES (%) IN DIVERSE OLIES

Olie	Verzadigde Vetzuren	Linoleic Acid	Gamma Linolenic Acid	Alpha Linolenic Acid
hennep	8.0	56.0	2.0	20.0
chia	8.9	19.4	-	64.8
teunisbloem	8.0	73.0	8.0	sporen
aalbes	8.0	47.5	15.0	13.3
bernagie	13.0	37.5	20.0	sporen
lijnzaad	9.0	14.0	-	58.0

OMEGA-6 EN OMEGA-3 VETZUREN
Omega-3 vetzuren zijn essentiële vetzuren, die dus door het lichaam niet kunnen aangemaakt worden. De bekendste zijn EPA (ecosapentaenoic acid) en DHA (docosahexanoic acid). Zij komen vooral voor in visolie. Een alternatief is ALA (alpha linolenic acid). Dit is plantaardig en wordt door een enzymatische reactie in het lichaam omgezet tot EPA en DHA. Een gemiddelde persoon heeft ongeveer 1.3 gram van deze omega-3 vetzuren nodig. Door ons voedingspatroon halen wij dit helaas niet. Dit zou je kunnen oplossen door dagelijks een flinke portie vette vis te eten, maar dit is dan weer af te raden omwille van kwik- en andere verontreiniging. Het innemen van een supplement dringt zich dus op.
Ook de omega-6 vetzuren zijn essentiele vetzuren die het lichaam niet zelf kan aanmaken. Alles moeten wij uit de voeding halen. In ons voedingspatroon hebben wij veelal een tekort aan deze stoffen. Belangrijk is de verhouding tussen omega-6 en omega-3: dit zou moeten zijn 3:1. Dit is precies de verhouding die van nature in hennepolie voorkomt. Op dit vlak is dit een unicum onder de olies.
Omega-6 vetzuren worden in het lichaam uiteindelijk omgezet in prostaglandines. Deze hebben een belangrijke invloed op ontstekingsreacties, bloeddruk, hart, ingewanden en nieren.
Belangrijkste eigenschappen van omega-6 vetzuren:
- pijnstillend en ontstekingsremmend bij reumatoide aandoeningen;
- precursor voor de prostaglandine-productie;
- vermindert bloedklontering
- vermindert het ongemak bij PMS en endometriosis;
- vermindert de symptomen van eczeem, psoriasis, acne en rosacea;
- vermindert neurologische stoornissen bij diabetes;
- verbetert zuurstoftransport naar de cellen
- helpt bij leerstoornissen, geheugenproblemen en ADHD...
- verbetert de opname van mineralen en vitaminen.
Andere belangrijke bronnen van omega-6 vetzuren: aalbes-olie (15%), bernagie-olie (20%) en teunisbloemolie (8%).
Belangrijk is dat de olies koudgeperst worden en nadien géén warmtebehandeling (hydrogenation) ondergaan. Dit laatste gebeurt soms om het ranzig worden van de olie tegen te gaan (bijv. bij de productie van margarines). Hierdoor veranderen de cis-linoleic acid en de cis-gamma linolenic acid in hun, voor de mens onbruikbare, trans-vorm. Een dergelijke olie heeft geen enkel positief effect meer op de gezondheid. De trans-vorm wordt er zelfs van verdacht kanker uit te lokken.

OMZETTING VAN OMEGA-3 EN OMEGA-6 VETZUREN IN HET LICHAAM

OMEGA-6	ENZYME	OMEGA-3
linoleic (LA) C18:2w6		alfa-linolenic (ALA) C18:3w3
▼	delta-6-desaturase	▼
gamma-linolenic (GLA) 18:3w6		stearidonic acid (SDA) C18:4w3
▼	elongase	▼
dihomo-gammalinolenic (DGLA) C20:3w6		linolegenic (DGLA) C20:4w3
▼	delta-5-saturase	▼
archidonic (AA) C20:4w6		eicosapentaenoic (EPA) C20:5w3
		▼
		docoshexaenoic (DHA) 22:6w3

GEBRUIK
Voedingssupplement (omega- 3 – omega- 6 vetzuren) - 1 tot 2 eetlepels per dag, bij de maaltijd. Onze dagelijkse behoefte aan omega-3 is 1.3 tot 4.6 gram, en aan omega-6 is dit 8 tot 14 gram. Hennepolie kan gebruikt worden in koude bereidingen, maar is totaal niet geschikt om mee te bakken of te braden. Geoxideerde hennepolie (o.a. door verwarming) kan men gerust zelfs toxisch noemen.
Massagebasis: hennepolie wordt zeer snel door de huid geabsorbeerd.

INDICATIES
Droge huid
Roos
Eczeem
Atopisch eczeem
Psoriasis
Acne
Kloven
Moeilijk genezende wonden
Zachte nagels
Brekende nagels
Droog haar
Beschadigd haar
Haarverlies
Rosacea
Reuma
Reumatoide arthritis
Verbetert immuniteit (T-cellen)
PMS
Menopauseproblemen
Endometriosis
Osteoporose
Allergie
Hoge bloeddruk
Hartaandoeningen
Circulatiestoornissen
Oedemen
Cholesterol
Constipatie
Multiple sclerose (remt het proces af)
ADHD
Hyperactiviteit
Concentratiestoornissen
Geheugenstoornissen
Leerproblemen
Irriteerbaarheid
Depressie
Zwangerschapsdepressie
Borstvoeding
Psychoses
Oververmoeidheid

HENNEPOLIE EN DIEET
Wanneer mensen willen vermageren, zijn vetten en olies het eerste wat ze schrappen uit de voeding. Op zich is dit gezond. Cholesterol gaat eruit, alsook verzadigde vetzuren. Dit is goed voor hart en bloedvaten, maar helaas verdwijnen ook de essentiële vetzuren (LA, ALA, GLA...) grotendeels. Wie een streng dieet volgt is vaak gevoeliger voor infecties, is vlug moe, gemakkelijk geïrriteerd, ... De oorzaak ligt vaak in een gebrek aan essentiële vetzuren. Eigenlijk zou iedereen die op dieet gaat er goed aan doen een extra portie omega-3/omega-6 vetzuren te gebruiken, want zowat elk dieet leidt tot tekorten. Hennepolie is hiervoor een ideale aanvulling.

HENNEPOLIE BIJ ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING
De hersenen van de mens bestaan grotendeels uit vetten. Vooral de essentiële vetzuren zijn van belang voor de groei van de hersenen. Bij zijn groei trekt de foetus een zeer groot gedeelte van de essentiële vetzuren naar zich toe, zodat de moeder in spe meestal een gebrek eraan gaat vertonen, met alle gevolgen vandien. Voor zwangere vrouwen is het dus aanbevolen hun dieet te verrijken met een extra hoeveelheid omega-3 en omega-6 vetzuren.
Bij borstvoeding doet zich hetzelfde voor: doordat de moedermelk relatief veel omega-3 en omega-6 vetzuren bevat, zal de moeder er meestal een tekort aan krijgen.

BEWARING
Wij beschermen onze hennepolie door er een CO-2 extract uit rozemarijn aan toe te voegen. Toch blijft het belangrijk de olie op een koele en donkere plaats te bewaren. Een aangebroken verpakking best binnen het jaar verbruiken.

BIBLIOGRAFIE
Calaway J. et al. (2005), Efficacy of dietary hempseed oils in patients with atopic dermatitis, Journal of dermatologic treatment, 16, 87-94
Devlieghere G. (2001), Van abrikozenpit tot zonnebloempit, draagolies in de aromatherapie, Tielt
Erasmus Udo (2000), Heilzame vettten, Dodende vetten, Alive Books, Vancouver
Gallager Teresa, ADD-ers are more likely to have fatty acid deficiëncies, http://borntoexplore.org/omega
Osborn Lynn (1992), Hempseeds: Nature's perfect food?, High Times, April 1992, pp 36-39, 50-51, 55 & 64.

WEBSITES:
www.hempfood.com/hempfoods.html
www.hempola.com/hempola-oil.html
www.thehia.org/faqs/faq5.htm
www.wholehealthmd.com/refshelf/substances_vieuw/1,1525,1037,00.html
© 2006, Geert Devlieghere, B-8700 Tielt